Drukuj
Odsłony: 1434

Joanna Wiśniewska

Koło Naukowe Biologii Molekularnej UW
Wydział Biologii, Uniwersytet Warszawski

Świadomość, do jakich miejsc może dotrzeć pasożyt o osobliwej nazwie – Loa loa, powoduje lekki dreszczyk. Częstym zjawiskiem bowiem jest podspojówkowa migracja pasożyta lub występowanie dojrzałych osobników w tkance podskórnej. Jednak to niejedyne objawy poważnej choroby odpasożytniczej wywołanej przez Loa loa – loaozy. 

Loa loa to pasożyt filarialny (do tej rodziny należy również powszechniej znany pasożyt – filaria Bancrofta) występujący w lasach deszczowych Afryki Środkowej i Zachodniej. Pasożyty należące do rodziny Filariidae posiadają dość specyficzne cechy: dojrzałe samice wielu gatunków filarii, które pasożytują w organizmie ludzkim będącym rezerwuarem pasożyta, wytwarzają larwy zwane mikrofilariami dostające się do krwiobiegu (larwy wędrujące). W zależności od gatunku nicieni larwy te pojawiają się okresowo (np. w zależności od pory dnia) we krwi obwodowej człowieka dotkniętego filariozą. Dostają się do organizmu człowieka poprzez stawonogi (C. silacea, dimidiata czy distinctipennis), np. w wyniku ukłucia i ssania krwi chorego i zapoczątkowują proces pasożytniczy (Pędich i Wojszel, 1997). Bardzo interesującym zjawiskiem jest endosymbioza pomiędzy niektórymi gatunkami nicieni Filariidae a wewnątrzkomórkową bakterią Wolbachia pipientis, która to odgrywa ważną rolę w rozwoju pasożytniczych tych nicieni (Jonczyk i in. 2015).

W przypadku Loa loa wraz z ukłuciem przez owada do organizmu człowieka dostają się larwy stadium trzeciego, po czym dojrzewają i dostają się do tkanki podskórnej. Samice wytwarzają mikrofilarie i otaczają je osłonką. Mikrofilarie mogą rozprzestrzenić się po całym organizmie ludzkim. Do organizmu owada dostają się wraz z pobraną przez niego krwią. W jego organizmie tracą osłonki, z jelita środkowego wędrują do mięśni tułowiowych, tam larwy pierwszego stadium wielokrotnie linieją i przekształcają się w larwy trzeciego stadium. Stamtąd następuje ich wędrówka do aparatu gębowego owada, skąd mogą zostać zaaplikowane do organizmu człowieka.

Loa loa infekuje od 2 do 3 milionów ludzi. Jest to gatunek występujący endemicznie. Pierwszy przypadek człowieka zakażonego tym pasożytem został opisany już w 1770 roku przez francuskiego lekarza w Santo Domingo. Zainteresowanie loaozą wzrosło w ciągu ostatnich 30 lat m.in. dlatego, że dotyka ona osoby młode osoby pracujące w rolnictwie (Akue i in. 2011). Kliniczny przebieg loaozy występującej u ludzi żyjących na terenach endemicznych, przewlekle zarażonych nicieniem, jest odmienny w stosunku do tego, który obserwuje się u osób przyjezdnych, np. turystów. Na terenach endemicznych choroba ta często przebiega bezobjawowo. U turystów może rozwinąć się zespół nadreaktywności immunologicznej. Postacie dojrzałe wędrują w tkance podskórnej, co wywołuje świąd. Pojawiają się bolesne nacieki w okolicy dużych stawów – tak zwany obrzęk kalabarski (nazwa pochodzi od nigeryjskiego miasta gdzie po raz pierwszy został opisany). Występuje on przez pewien okres, po czym znika, by móc pojawić się w innych miejscach ciała. Tak jak zostało wspomniane na wstępie, jego występowanie nie ogranicza się tylko do tych miejsc. Bardzo niebezpiecznym usytuowaniem mikrofilarii i postaci dorosłych jest gałka oczna (powoduje to silny ból, łzawienie, światłowstręt), ale również ośrodkowy układ nerwowy, powikłaniem może być encefalopatia oraz zaburzenia psychiczne (Błaszkowska i in., 2017). Inne powikłania, które wynikają z zaniedbania, takie jak: zwłóknienie wsierdzia i mięśnia sercowego, nacieki zapalne w płucach, niewydolność nerek, wynikają z uszkadzania tkanek przez powstałe podczas choroby kompleksy immunologiczne (eozynofilia) (Jonczyk i in., 2015).

Wykrycie pasożyta opiera się na badaniach krwi obwodowej. Istnieją testy serologiczne, wykrywające metodą immunoenzymatyczną ELISA swoiste przeciwciała IgG4 skierowane przeciwko antygenom Loa loa. Nie są jednak powszechnie stosowane. Leczenie polega na zastosowaniu leków: dietylokarbamazyny (DEC), która wykazuje działanie toksyczne względem mikrofilarii i osobników dorosłych, iwermektyny i albendazolu. Niestety częstym powikłaniem jest encefalopatia, która jest prawdopodobnie spowodowana wysokim zagęszczeniem mikrofilarii. Przypuszcza się, że wysoka heterogeniczność pasożyta (np. przez krzyżowanie się małpich i ludzkich szczepów) może wyjaśniać częstsze występowanie encefalopatii w niektórych regionach. Patofizjologiczne mechanizmy leżące u podstaw zapalenia mózgu u pacjentów z loaozą mogą obejmować m.in. masową śmierć osobników nicieni, co prowadzi do zatorowości naczyniowej i stanu zapalnego (Akue 2011).

Mimo że pasożyt ten jest rzadki w naszej strefie klimatycznej, ważne jest, aby zachować ostrożność podczas podróży, szczególnie w rejony zwiększonego ryzyka zakażenia pasożytami takimi jak Loa loa. Warto być częścią tych 30% Polaków stosujących się do zaleceń podczas podróży w regiony egzotyczne (Jonczyk i in., 2015).

  1. Akue J. P. 2011. Encephalitis Due to Loa loa. Non-Flavivirus Encephalitis: https://www.researchgate.net/publication/221919857_Encephalitis_Due_to_Loa_loa.
  2. Akue J. P., Nkoghe D., Padilla C., Moussavou G., Moukana H., Mbou R. A., Ollomo, B., Leroy E. M. 2011. Epidemiology of concomitant infection due to Loa loa and Mansonella perstans in Gabon. PLoS neglected tropical diseases, 5(10).
  3. Błaszkowska J., Ferenc T., Kurnatowski P. 2017. Zarys parazytologii medycznej. Edra Urban & Partner. Wrocław. 142.
  4. Jonczyk P., Potempa M., Zalewska-Ziob M. 2015. Loa loa – oko w oko z tropikalnym potworem. Edukacja Biologiczna i Środowiskowa (4): 1-9.
  5. Pędich W., Wojszel B. 1997. Medycyna zapobiegawcza i środowiskowa dla studentów. Higiena, ekologia kliniczna, zdrowie. Podręcznik dla studentów. Wydaw. Lekarskie PZWL. Warszawa. 381.