Amelia Kudasik
V Liceum Ogólnokształcące im. Augusta Witkowskiego w Krakowie
Ludzie już w starożytności uważali, że mózg pełni niezwykle istotną funkcję. Mózg był tematem rozważań Hipokratesa, który stwierdził, iż jest to centrum emocji oraz świadomości człowieka. Współcześnie często słyszymy, że mózg to centrum zarządzania organizmu. W końcu pełni on rozmaite funkcje, często niezbędne do przeżycia człowieka. Jaka jest budowa mózgu? Jakie funkcje pełnią poszczególne jego elementy?
Na początek warto przypomnieć sobie podział ośrodkowego układu nerwowego. Do ośrodkowego układu nerwowego należą rdzeń kręgowy oraz mózgowie. Wyróżniamy podział rozwojowy oraz kliniczny mózgowia.
| podział rozwojowy |
| kresomózgowie |
| międzymózgowie |
| śródmózgowie |
| tyłomózgowie wtórne (móżdżek i most) |
| rdzeń przedłużony |
| podział kliniczny |
| mózg |
| pień mózgu (nie wliczając móżdżku) |
| móżdżek |
Kresomózgowie to część mózgowia, która obejmuje elementy takie jak: dwie półkule – prawą i lewą, spoidła mózgu (również ciało modzelowate), komory boczne, blaszkę krańcową, jądra podstawne, hipokamp, sklepienie i węchomózgowie. Półkule składają się z kolei z istoty szarej oraz istoty białej. Istota szara tworzy korę mózgu, z kolei istota biała – drogi nerwowe. Kresomózgowie nadzoruje czynności fizyczne. Półkule oddziela szczelina podłużna mózgu. Ciało modzelowate warunkuje połączenie nerwowe. Każda z półkul zawiera zewnętrzną warstwę istoty szarej, zwanej korą mózgu oraz wewnętrzną warstwę istoty białej. Powierzchnie półkul są pokryte bruzdami. Poszczególne bruzdy dzielą korę na płaty:
- płat czołowy – z ośrodkiem ruchowym mowy i ruchowym
- płat potyliczny – z ośrodkiem wzroku
- płat skroniowy – z ośrodkiem słuchu i czuciowym mowy
- płat ciemieniowy – z ośrodkiem czucia
Międzymózgowie to część mózgowia zlokalizowana pod półkulami kresomózgowia. Składa się z:
- podwzgórza – składa się z wielu jąder; w jego części tylnej znajdują się ciała suteczkowate; z przodu zlokalizowany jest guz popielaty, z którego wyrasta lejek – połączenie guza z przysadką
- niskowzgórza – część międzymózgowia leżąca w przedłużeniu śródmózgowia,
- wzgórzomózgowia – składa się z nadwzgórza (szyszynka i uzdeczki), wzgórze i zawzgórze.
Międzymózgowie jest między innymi ośrodkiem realizacji metabolizmu oraz pełni ważną rolę w procesach integracji informacji czuciowych i ruchowych.
Śródmózgowie to część mózgowia, która łączy się z móżdżkiem, rdzeniem przedłużonym i międzymózgowiem. U ssaków jest ośrodkiem odruchowym zmysłów wzroku i słuchu, natomiast u niższych kręgowców – ośrodkiem integracji bodźców zmysłowych.
Tyłomózgowie wtórne – powstają z niego móżdżek i most. Móżdżek składa się z dwóch półkul, które są połączone robakiem. Odgrywa istotną rolę w kontroli czynności motorycznych – uczestniczy w koordynacji ruchów. Uszkodzenie móżdżku wywołuje u człowieka między innymi zaburzenia równowagi i postawy. Most należy do pnia mózgu. Znajduje się powyżej rdzenia przedłużonego, między śródmózgowiem a rdzeniem przedłużonym. Pośredniczy w przepływie sygnałów. Rdzeń przedłużony to część mózgowia, który łączy rdzeń kręgowy z mostem. Znajdują się tam ośrodki nerwowe wielu czynności odruchowych, np. odruchy obronne – kichanie, kaszel, itd. Znajduje się tam również ośrodek oddechowy, ośrodek naczynioruchowy oraz ośrodek regulacji serca.
Maturzyści, powodzenia! Niech mózg będzie z Wami!
Źródła:
- Ośrodkowy układ nerwowy, https://pl.wikipedia.org/wiki/Ośrodkowy_układ_nerwowy
- Podręcznik “Biologia na czasie 2”, Nowa Era
- A. Longstaff, “Krótkie wykłady - Neurobiologia”
