Drukuj
Odsłony: 1746

Andrzej Rzepko

III Liceum Ogólnokształcące im. gen. Józefa Sowińskiego w Warszawie

Spermatogeneza, czyli proces powstawania i dojrzewania plemników zachodzi w kanalikach nasiennych tworzących sieć jądra. Organizacja komórek biorących udział w powstawaniu plemników w kanalikach jest ściśle uporządkowana, od pierwotnych komórek macierzystych znajdujących się przy błonie podstawnej do zróżnicowanych już plemników w centralnej części światła kanalików.

Spermatogonia to komórki diploidalne zróżnicowane w czasie embriogenezy z gonocytów. Znajdują się właśnie przy błonie podstawnej kanalików, gdzie przez całe dorosłe życie osobnika dzielą się mitotycznie, stanowiąc jedno z pierwszych głównych ogniw komórek różnicujących się w komórki plemnikowe. Spermatogonium, jako komórka macierzysta, na drodze licznych podziałów mitotycznych odnawia samą siebie, nie zmieniając tym samym puli spermatogoniów w kanaliku, oraz różnicuje się na diploidalny spermatocyt I rzędu. Powstały spermatocyt dzieli się poprzez redukcyjny pierwszy podział mejotyczny, tworząc dwie komórki zwane spermatocytami II rzędu. Te natomiast przechodzą ponowny drugi w układzie podział mejotyczny, tym razem poprzez podział ekwacyjny, różnicując się tym samym na cztery wczesne haploidalne spermatydy. W spermatydach zachodzi wiele zmian strukturalnych, wskutek których powstają dojrzałe plemniki, a proces ten nazywany jest spermiogenezą. Przede wszystkim dochodzi do fuzji diktiosomów aparatu Golgiego prowadzących do powstania wypełnionego enzymami hydrolitycznymi akrosomu umożliwiającego dostaje się plemnika do komórki jajowej. Prócz główki powstaje kolejno szyjka, wypełniona mitochondriami wstawka oraz długa wić. Spermatydy podczas samego procesu zmniejszają swoje objętości, „oddając” część cytoplazmy komórkom Sertoliego, będących jednocześnie regulatorami całego procesu spermatogenezy i ważnymi składnikami bariery krew-jądro.

Oogeneza jest procesem powstawania i dojrzewania komórek jajowych zachodzącym w jajnikach. Rozpoczyna się już, podobnie jak spermatogeneza, w okresie embrionalnym, kiedy to gonocyty w korze jajnika płodowego różnicują się do diploidalnych oogoniów.  Liczne podziały mitotyczne oogoniów prowadzą do odnowienia swojej własnej puli i zróżnicowania się oocytów I rzędu. Te zlokalizowane są w pęcherzykach jajnikowych i wchodzą w cykl mejotyczny, jednak zatrzymując go w profazie pierwszego podziału redukcyjnego. W ten sposób podczas narodzin wszystkie komórki płciowe znajdują się pod postacią oocytów I rzędu zamkniętych w pęcherzykach jajnikowych. 

Podczas dojrzewania płciowego hormon, którego zadaniem jest stymulacja pęcherzyków do dalszego rozwoju, stymuluje ich niewielką grupę. Co miesiąc dojrzewa przeważnie tylko jeden pęcherzyk. Oznacza to, że oocyt I rzędu w owym pęcherzyku kończy redukcyjny pierwszy podział mejozy i wchodzi w podział ekwacyjny już jako oocyt II rzędu, który zostaje zatrzymany w metafazie. Mejoza kończy się dopiero, gdy główka plemnika wniknie do oocytu. Podczas obu podziałów mejotycznych za sprawą nierównego przebiegu cytokinezy powstają tzw. ciałka kierunkowe, które zazwyczaj degradują i nie odgrywają znaczącej roli w procesie oogenezy.