Rodzina, która wzbudza strach i niesie śmierć

Drukuj
Szczegóły
Odsłony: 1002

Dariya Pozdnyakova 

Koło Naukowe Biologii Molekularnej
Wydział Biologii, Uniwersytet Warszawski

Trypanosoma spp. to rodzina ponad 200 gatunków, wśród których znajdują się gatunki o olbrzymim znaczeniu epidemiologicznym i epizoocjologicznym, wywołujące straszne choroby ludzi i zwierząt. Wśród pasożytów ludzi wyróżnić można gatunki takie jak T. cruzi, T. gambiense i T. rhodesiense.

DO KOŃCA ŻYCIA RAZEM – W „ZDROWIU” I TAJEMNICY

Cichy i przebiegły zabójca, czyli świdrowiec amerykański (Trypanosoma cruzi)

Wywołuje on chorobę Chagasa – określaną również jako „silent killer”. Występuję ona w dwóch fazach: ostrej i przewlekłej. Podczas fazy przewlekłej pasożyt może pozostawać w krwiobiegu nawet kilkadziesiąt lat nie dając znaku życia. Natomiast zarażenie (faza ostra) jest aż w 70–90% przypadków bezobjawowe. W rzadkich wypadkach dochodzi do rozwoju objawowej fazy ostrej, uszkodzenia narządów wewnętrznych i śmierci.

Podczas ekspansji w ciele człowieka świdrowiec kolonizuje układ siateczkowo-śródbłonkowy węzłów chłonnych, wątroby, śledziony, mięśnia sercowego, mózgu i innych narządów. Po długim okresie utajenia u 10–30% zarażonych pojawiają się objawy związane z upośledzeniem funkcjonowania mięśnia sercowego lub układu pokarmowego (np. może dojść do aspiracji treści żołądkowej do układu oddechowego, potencjalnie prowadzącego do zachłystowego zapalenia płuc). Równocześnie chorzy cierpią na demencję związaną z uszkodzeniem układu nerwowego.

Występuje niemal wyłącznie na obszarach wiejskich tropikalnej i subtropikalnej Ameryki Południowej oraz Środkowej. Do zarażenia może dojść poprzez przedostanie się do ran wydalin krwiopijnego pluskwiaka z rodzaju Triatoma, Rhodnius lub Panstrongylus (będącego wektorem). Inną opcją, rzadszą, jest ukąszenie przez pluskwiaka lub poprzez spożycie zanieczyszczonej wydalinami pluskwiaka żywności.

Wektorami są najczęściej oposy, pancerniki i zwierzęta domowe.

Cykl życiowy:

  1. Trypanosoma cruzi pasożytuje w jelicie pluskwiaka, gdzie występuje w stadium rozmnażającym się – jako amastigoty.
  2. Następnie amastigoty przeobrażają się w epimastigoty, odbywające liczne podziały i wędrujące do jelita grubego.
  3. W jelicie grubym epimastigoty przekształcają się w formy metacykliczne – postaci inwazyjne, wydalane z kałem.
  4. Po przedostaniu się przez uszkodzoną skórę pasożyty wnikają do komórek i przekształcają się w amastigoty, które intensywnie rozmnażają się, tworząc ognisko pierwotne.
  5. Po pewnym czasie część ulega przekształceniu do trypomastigot i przechodzi do krwi obwodowej (stanowiąc źródło zarażania) lub przenosi się do innych narządów, tworząc ogniska wtórne. 

STATYSTYKI OSTRZEGAJĄ

➔ Niepokojący się zdaje być fakt, że choroba Chagasa z roku na rok coraz bardziej rozprzestrzenia się z terenów wiejskich na podmiejskie i miejskie, co jest związane z deforestacja i urbanizacją.

➔ Ponadto w ostatnim stuleciu globalizacja ułatwiła rozprzestrzenienie się choroby również na inne kontynenty.

➔ Choroba ta stanowi jeden z największych publicznych problemów zdrowotnych Ameryki Łacińskiej.

➔ Jednak szacuje się, że rocznie umiera na nią ok. 10 tys. ludzi, około 8 milionów jest zarażonych, a ok. 25 milionów jest narażonych na całym świecie.  

➔ Mimo że nie ma na nią szczepionki, chorobę tę można wyleczyć, jeżeli odpowiednio wcześnie zostanie wykryta.

INTERAKCJA Z HIV

Rozprzestrzenianie się choroby Chagasa (choroby typowo obszarów wiejskich) na obszary miejskie oraz szybko rozprzestrzeniający się (typowo miejski) HIV, który coraz częściej sięga obszarów wiejskich, spowodowało koinfekcję tego samego osobnika. W obecnym czasie zdiagnozowano takie przypadki już w 9 krajach.

Problemem jest tu fakt, że HIV upośledza diagnostykę T. cruzi. Osłabiony układ odpornościowy nie wytwarza odpowiednio dużo przeciwciał skierowanych w pasożyta, co utrudnia wczesne wykrycie choroby Chagasa i interwencję lekarzy.

MUCHA NIOSĄCA ZE SOBĄ SEN, Z KTÓREGO SIĘ JUŻ NIE OBUDZISZ

Zarówno T. gambiense jak T. rhodesiense odpowiedzialne były za kolosalne liczby zarażeń i zapadnięć w śpiączkę ludzi zamieszkujących Afrykę Subsaharyjską. Wywoływały one i wywołują jeszcze nadal jedną z najniebezpieczniejszych i okrytych złą sławą chorobę – trypanosomozę afrykańską – znaną również jako śpiączka afrykańska.

Różnica pomiędzy dwoma gatunkami polega m.in. na okresie wylęgania.

T. gambiense wywołuje przewlekłą chorobę, która ujawnia się dopiero po dłuższym czasie, natomiast T. rhodesiense ujawnia się już po kilku dniach.

Jednak niezależnie od gatunku w końcowej fazie dochodzi do zajęcia ośrodkowego układu nerwowego objawiającego się naprzemiennych pobudzeniem i apatią, a w ostateczności demielinizacyjnym zapaleniem mózgu, śpiączką i w większości przypadków śmiercią zarażonego. (K. Korzeniewski).

Cykl życiowy zachodzi praktycznie tak samo zarówno u T.gambiense jak i T.rhodesiense.

  1. Do zarażenia dochodzi poprzez ugryzienie muchy tse-tse, która jest wektorem pasożyta.
  2. Po przedostaniu się do krwiobiegu trypomastigoty wędrują również do innych płynów tj. chłonka czy płyn mózgowo-rdzeniowy, jednocześnie dzieląc się.
  3. Dalsze rozprzestrzenianie zachodzi w wyniku przedostania się form trypomastigoty do jelita muchy tse-tse podczas ugryzienia.
  4. W jelicie po kolejnych podziałach pasożyt przekształca się w epimastigoty, które rozmnażają się płciowo w śliniankach muchy.
  5. Osobniki potomne przekształcają się wówczas trypomastigoty i cykl się powtarza.

STATYSTYKI NIOSĄ NADZIEJĘ

Dobrą wiadomością jest fakt, że dzięki dołożonym staraniom:

➔ liczba przypadków spadła z ponad 25 tyś. W 2000 roku (z czego szacowano około 300 000 tyś. I ponad 6 milionów zainfekowanych) do mniej niż tysiąca stwierdzonych przypadków w 2018 roku (przy utrzymaniu takiej samej liczby badanych wynoszącej 2,5 miliona poddawanych badaniu).

➔ Również powierzchnia obszarów uważanych za strefy wysokiego prawdopodobieństwa zarażenia spadły do mniej niż 200 000 km2, z czego ponad połowę zajmuje Demokratyczna Republika Konga.

➔ Można więc powiedzieć, że na 2018 rok obserwujemy śpiączkę afrykańską na skraju eliminacji.

 

Źródła: